22. Przepompownia „Bierdzany”

Budynek przepompowni powstał w latach 1926-27, obsługuje grupę 65 studni wywierconych w pobliżu między korytami Odry i Oławy.

Modernistyczny budynek z czerwonej cegły kryty spłaszczonym czterospadowym dachem składa się z czterech części pełniących rożne funkcje. Patrząc od ul. Międzyrzeckiej w części znajdującej się po prawej stronie ulokowano stacją transformatorową. W środkowej mieszkania pracowników obsługi, zaś w części po lewej stronie maszynownię, do niej przylega niższa o jedną kondygnację półokrągła dobudówka mieszcząca wspomnianą studnię zbiorczą. Przepompownia ta wyposażona wyłącznie w urządzenia elektryczne, w celu zabezpieczenia przed ewentualnym brakiem dostawy prądu zasilana jest trzema różnymi źródłami energii: elektrownią przy ul. Łowieckiej, elektrownią w Siechnicach i elektrownią wodną „Janowice”. 

Elementem plastycznym zdobiącym jego elewację jest ceramiczna rzeźba nagiej nimfy wynurzającej się z wody. Wykonał ją pochodzący z Bytomia rzeźbiarz Thomas Myrtek w r. 1923.

923.

21. Mezonetowiec

Blok mieszkalny przy ul. Kołłątaja 9/10 i 11/12 zaprojektowany w roku 1958 przez zespół architektów Miastoprojektu: Edmunda Frąckiewicza, Jadwigę Grabowską-Hawrylak oraz Marię i Igora Tawryczewskich został ukończony w roku 1960.

Budynek nazywany jest mezonetowcem, składa się z ośmiu kondygnacji, na parterze umieszczono sklepy, natomiast na pozostałych siedmiu piętrach znajdują się mieszkania. Pierwsze sześć pięter to zespół 54 mezonet, po 18 na jednym dwupiętrowym poziomie. Dwukondygnacyjne mieszkania zostały podzielone w następujący sposób: w dolnej kondygnacji znajduje się pokój dzienny i kuchnia, a wyżej dwie sypialnie i łazienka. Elewację od strony ulicy Kołłątaja tworzą loggie 54 mieszkań, dodatkowo jedna sypialnia każdej mezonety posiada niewielki balkonik wewnątrz loggii. Od strony podwórka elewację tworzą cztery galerie prowadzące do mieszkań oraz dwie prowadzące do nich klatki schodowe.

20. Wzgórze Gajowe

Wzgórze Gajowe jest sztucznie usypanym w okresie powojennym kopcem. W roku 1948 zorganizowano w tym miejscu wysypisko gruzu, następnie wywożono tu odpady komunalne. Ostatecznie wysypisko zamknięto w latach 60. Porośnięte roślinnością ruderalną wzgórze stało się siedliskiem rzadkich okazów fauny. Stwierdzono min. występowanie sześciu rzadkich gatunków chrząszczy, wśród nich Melanophthalma maura jest pierwszym stanowiskiem tego gatunku w Polsce. Odkryto też gatunek pająka: Zodarion rubidum, nieznanego do tej pory w Polsce.

Wcześniej w miejscu powojennego wysypiska działała wybudowana w XIX w. fabryka nawozów „Silesia”, zamknięta ostatecznie w latach 20. W roku 1933 wiosną na terenie dawnej fabryki bojówki SA zorganizowały w kilku barakach pofabrycznych nielegalny obóz koncentracyjny, w którym przetrzymywano i torturowano politycznych oponentów nazistowskiej władzy - KZ Dürrgoy. Później planowano utworzyć tu ośrodek sportów zimowych ze skocznią narciarską, torem zjazdowym i saneczkowym.

19. Straż pożarna przy ul. Gdańskiej

Zespół zabudowań jednostki straży ogniowej obsługującej Przedmieście Piaskowe powstał w latach 1908-11 według projektu Richarda Plüddemanna i Charlota Cabanisa. Budynki czerwonej cegły z oszczędnym detalem z piaskowca wzniesione są w stylu nawiązującym do rodzimego budownictwa ludowego. Zdobiącym je szczytom nadano kształt płomieni. Najwyższy z nich środkowy został zniszczony w roku 1945.

Pomieszczenia wewnątrz służyły całodziennemu pobytowi strażaków, oprócz wartowni, stajni i remizy znajdowały się tu także pomieszczenia do wypoczynku, sala gimnastyczna, wieża ćwiczeń, miejsce suszenia węży oraz mieszkania służbowe. W zachodniej części podwórka umieszczono natomiast widoczną z każdego zakątka zespołu zabudowań oszalowaną deskami wieżę zegarową.

18. Instytut Astronomii UWr

Kompleks budynków instytutu powstał w l. 1926-28 wg projektu Gottfrieda Müllera. Wcześniej obserwatorium uniwersyteckie mieściło się w wieży gmachu głównego przy pl. Uniwersyteckim oraz na wyspie przy Śluzie Szczytnickiej. Pierwsze prace związane z budową nowego obserwatorium przy ul. Kopernika rozpoczęto r. 1922.

Budynek mieszczący obserwatorium zbudowany został na planie kwadratu. Jego dolna część mieszcząca salę wykładową i gabinet dyrektora posiada 2 kondygnacje, w r. 1937 powiększono ją o  pomieszczenie z biblioteką. Wieńczy ją wieża na planie ośmioboku z ruchomą kopułą pod którą znajduje się teleskop lustrzany. Wieża ta jest niezależna od konstrukcji nośnej dolnej części i spoczywa na żelbetowych palach. Drugim budynkiem jest dom południkowy kryty rozsuwanym dachem. Mieszczący mniejsze instrumenty obserwacyjne. Oprócz tego zbudowano dom mieszkalny dozorcy budynków.

Budynki instytutu pomalowane były w tonacji pomarańczowo-ciemnozielonej, która została odtworzona na początku XXI w.

17. Komenda wojewódzka policji

Gmach prezydium policji wznoszono w okresie od maja 1926 do października 1928 według projektu Richarda Fernholza. Na zamkniętej czterema ulicami działce, gdzie stanął dawniej znajdował się Mysi Staw. Ze względu na grząski grunt fundamenty spoczywają na 2500 ośmiometrowych palach.

Sześciokondygnacyjny gmach z pięcioma wewnętrznymi dziedzińcami składał się z siedmiu skrzydeł mieszczących ponad 600 pomieszczeń, 6 mieszkań służbowych dla wyższych urzędników policji i cele dla 140 aresztantów. Powierzchnia działki wynosi 4800 m², a kubatura budynku 103 000 m³. Elewacje w tonacji ciemnoczerwonej zdobione są w duchu architektury ekspresjonistycznej. Główne wejście od strony Podwala zaznaczono czterema 13,5 metrowej wysokości kwadratowymi kolumnami oraz ceramicznymi figurami postaci ludzkich wykonanymi przez berlińskiego rzeźbiarza Feliksa Kupscha.

Przed rokiem 1945 w gmachu prezydium policji mieściło się także muzeum kryminalistyki.

16. Dom przysłupowy z Bogatyni

Pochodzący z początku XIX w. dom przysłupowy jest jednym z licznych tego typu szkieletowych domów wznoszonych na Górnych Łużycach od XVI w. łączących w sobie cechy architektury zachodniej Europy i krajów słowiańskich. Dom ten wybudowany w Bogatyni-Zatoniu został przewieziony w częściach na Jarnołtów i zrekonstruowany w latach 2006-08. Obecnie jest jednym z budynków kompleksu hotelowo-gastronomicznego „Straszny Dwór”.

Trzykondygnacyjny dom kryty jest naczółkowym dachem. Zrębowy parter rozdziela portal z kamienia łamanego. Frontową elewację dzieli siedem osi okiennych rozdzielonych jest kwaterami z podwójnymi zastrzałami. Kondygnację poddasza zdobią kwatery z krzyżami św. Andrzeja. Na elewacjach bocznych szczyty oszalowano deskami.

15. Budynek dyrekcji kolei

Neobarokowy budynek dyrekcji kolei wzniesiono w latach 1911-14 według projektu berlińskiego architekta pracującego dla kolei niemieckich Hugo Koeniga. Czterokondygnacyjny gmach rozplanowany jest wokół dwóch wewnętrznych dziedzińców oddzielonych skrzydłem łącznikowym. Wewnątrz mieści ponad pięćset pokoi. Reprezentacyjna fasada skierowana jest w stronę zachodnią. Jej portyk wspiera sześć kolumn korynckich, a zwieńczony jest kartuszem herbowym z wizerunkiem orła wzlatującego ku słońcu i dewizą pruskiego rodu panującego: NEC SOLI CEDET „Nawet słońcu nie ustępuje”. Nad kartuszem umieszczono sześć pełnoplastycznych figur autorstwa również pochodzącego z Berlina rzeźbiarza Petera Breuera. Figury nawiązujące do wizerunków antycznych bóstw są alegoriami sześciu filarów dobrobytu państwa pruskiego. Patrząc od lewej są to: przemysł, górnictwo, handel, transport, wojsko i rolnictwo.

14. Kładka Siedlecka

Kładka Siedlecka powstała na przełomie XIX i XX w., inicjatorem jej budowy było Wrocławskie Towarzystwo Upiększania Breslauer Verschönerungsverein. Zbudowano ją z myślą o spacerowiczach odbywających niedzielne wycieczki na obu brzegach Oławy.

Kładka ta jest pięcioprzęsłowym mostem kratownicowym o konstrukcji nośnej z dźwigarów kratowych z jazdą dołem o pasie górnym parabolicznym. Jej długość wynosi 108,7 m a szerokość 2,5 m. Pierwsze trzy przęsła znajdują się nad wodą, a dwa pozostałe nad prawym brzegiem Oławy. Nawierzchnia jest drewniana, w związku z czym co kilkanaście lat musi być wymieniana.

Dawna niemiecka nazwa kładki - Zweipfennigbrücke (Most Dwufenigowy) związana jest z wysokością pobieranego myta za przekroczenie, wcześniej gdy opłata była o połowę niższa kładki nazywała się tylko Pfennigbrücke.

13. Fontanna „Zakochani”

Fontanna znajduje się na skwerze przed budynkiem Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN. Jej centralnym elementem jest rzeźba przedstawiająca nagą kobietę i leżącego u jej stóp młodzieńca. Rzeźba ta nazywana jest popularnie „Zakochaną parą” lub po prostu „Zakochani”. Woda z fontanny wykorzystywana jest w procesie skraplania azotu w laboratorium instytutu.

Nie wiadomo kto jest autorem tej rzeźby, ani kiedy dokładnie powstała. W latach siedemdziesiątych została przekazana w darze profesorowi Włodzimierzowi Trzebiatowskiemu, ówczesnemu dyrektorowi instytutu. Dopiero w roku 1987 zakochaną parę ustawiono przed budynkiem.

12. Miejska Pralnia i Farbiarnia

Zakład został założony w roku 1899 przez Wilhelma Kellinga z Budziszyna, gdzie od 1862 prowadził pralnię. Zespół budynków z pralnią, farbiarnią, kotłownią, stajniami oraz innymi urządzeniami technicznymi został zbudowany w latach 1901-04. Obok powstała też willa właściciela.

Pralnia świadczyła usługi prania i farbowania bielizny, zasłon i pościeli, odzieży i czyszczenia dywanów. Modernistyczny budynek biurowy powstał w latach 1926-27, według projektu Richarda Mohra. Uwagę zwracają kolorowe ceramiczne plakiety zdobiące elewację, przedstawiające pracowników różnych działów: praczkę, laboranta, farbiarkę i mężczyznę czyszczącego dywany.

W czasie wojny i tuż po niej zakład pracował na potrzeby wojska. W roku 1949 rozpoczęła działalność cywilna Miejska Pralnia i Farbiarnia. W latach 70 przekształcona w spółdzielnię Pralena, zakończyła swoją działalność pod koniec ubiegłego wieku. Obecnie w budynku biurowym siedzibę ma kancelaria prawna, a dawne hale pralnicze wynajmowane są na magazyny.

11. Most Oławski

Zbudowany w latach 1882-83 wg projektu inżyniera miejskiego Aleksandra Kaumanna, jest mostem  trójprzęsłowym o długości 24,6 m, wykonanym z cegły, licowanym granitem i piaskowcem. Przyłucza mostu od strony dolnej wody zdobią wykonane w 1884 przez Paula Heislera rzeźby postaci mitologicznych związanych z wodą i dzieci łowiących ryby i polujących na kaczki. 

Do 1945 nosił nazwę Mostu św. Maurycego. Jest ostatnim mostem na Oławie od czasu skrócenia jej biegu w roku 1884. W kierunku północnym widoczne jest  jej ujście do Odry. Poprzednie drewniane przeprawy, które znajdowały się w jego miejscu już od połowy XIII w. zwane były Mostem Bydlęcym od pobliskich pastwisk lub Mostem Drewnianego Domku od stojącego w pobliżu mieszkania nadzorcy składów drewna.

W roku 1945 most został częściowo uszkodzony. Obecny wygląd mostu jest wynikiem generalnego remontu przeprowadzonego w roku 1991.