12. Miejska Pralnia i Farbiarnia

Zakład został założony w roku 1899 przez Wilhelma Kellinga z Budziszyna, gdzie od 1862 prowadził pralnię. Zespół budynków z pralnią, farbiarnią, kotłownią, stajniami oraz innymi urządzeniami technicznymi został zbudowany w latach 1901-04. Obok powstała też willa właściciela.

Pralnia świadczyła usługi prania i farbowania bielizny, zasłon i pościeli, odzieży i czyszczenia dywanów. Modernistyczny budynek biurowy powstał w latach 1926-27, według projektu Richarda Mohra. Uwagę zwracają kolorowe ceramiczne plakiety zdobiące elewację, przedstawiające pracowników różnych działów: praczkę, laboranta, farbiarkę i mężczyznę czyszczącego dywany.

W czasie wojny i tuż po niej zakład pracował na potrzeby wojska. W roku 1949 rozpoczęła działalność cywilna Miejska Pralnia i Farbiarnia. W latach 70 przekształcona w spółdzielnię Pralena, zakończyła swoją działalność pod koniec ubiegłego wieku. Obecnie w budynku biurowym siedzibę ma kancelaria prawna, a dawne hale pralnicze wynajmowane są na magazyny.

11. Most Oławski

Zbudowany w latach 1882-83 wg projektu inżyniera miejskiego Aleksandra Kaumanna, jest mostem  trójprzęsłowym o długości 24,6 m, wykonanym z cegły, licowanym granitem i piaskowcem. Przyłucza mostu od strony dolnej wody zdobią wykonane w 1884 przez Paula Heislera rzeźby postaci mitologicznych związanych z wodą i dzieci łowiących ryby i polujących na kaczki. 

Do 1945 nosił nazwę Mostu św. Maurycego. Jest ostatnim mostem na Oławie od czasu skrócenia jej biegu w roku 1884. W kierunku północnym widoczne jest  jej ujście do Odry. Poprzednie drewniane przeprawy, które znajdowały się w jego miejscu już od połowy XIII w. zwane były Mostem Bydlęcym od pobliskich pastwisk lub Mostem Drewnianego Domku od stojącego w pobliżu mieszkania nadzorcy składów drewna.

W roku 1945 most został częściowo uszkodzony. Obecny wygląd mostu jest wynikiem generalnego remontu przeprowadzonego w roku 1991.

10. Kościół św. Jadwigi na Jerzmanowie

Kościół znajdujący się w centralnej części nawsia Jerzmanowa powstał w XIV-XV w. Najstarszą częścią jest prezbiterium, do którego dobudowano od strony zachodniej nawę i wieżę, zakrystię od strony północnej i ozdobioną renesansowym szczytem kruchtę po stronie południowej, pełniącą później funkcję kaplicy chrzcielnej.

Wzniesiony w stylu gotyckim, teren przykościelny, na którym znajdował się cmentarz otoczony został kamiennym murem. Od roku 1529-1654 należał do ewangelików, później powrócił w ręce Kościoła katolickiego. W XVII-XVIII wnętrzu nadano wystrój barokowy. Zachowały się także płyty nagrobne członków rodzin dawnych właścicieli Jerzmanowa pochodzące z lat 1603-1797.

Po roku 1945 ze względu na to, że pobliski ewangelicki kościół przeszedł w ręce katolików i stał się kościołem parafialnym pełni on funkcje kaplicy pomocniczej i pogrzebowej.

9. Zespół Szkół Gastronomicznych

Budynek szkoły przy ul. Kamiennej blisko skrzyżowania z Borowską powstawał w latach 1910-11. Autorem projektu był Gustav Oelsner (1879-1956), późniejszy radca budowlany Katowic i jeden z czołowych architektów Altony pod Hamburgiem. Mieszczący ponad 40 sal lekcyjnych gmach wybudowany był w uproszczonym geometrycznie stylu nawiązującym nieco do tradycyjnej architektury Śląska. Nad elewacją frontową górowała tarcza zegarowa.

Do roku 1945 była to szkoła ludowa nr 67 jej patronem był pruski minister z pocz. XIX w. Heinrich von Stein, patron także ulicy Kamiennej, która nazywała się Steinstraße. Szkoła natomiast nosiła nazwę Steinschule.

W czasie oblężenia miasta w 1945 budynek szkoły był punktem obrony regimentu Kersten walczącego z nacierającymi czerwonoarmistami w południowych rejonach miasta. Kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk.

Zniszczony budynek został po wojnie odbudowany w stylu socrealistycznym dalekim estetycznie od pierwowzoru. Mieści się tu obecnie Zespół Szkół Gastronomicznych.

8. Pomnik Sokratesa

Rzeźba postaci starożytnego greckiego filozofa znajduje się na Wyspie Bielarskiej. Sokrates stojący na niskim cokole przedstawiony jest w sposób karykaturalny niczym bohater kreskówek. Autorem tego dzieła jest pochodzący z Ukrainy, mający także polskie korzenie, a mieszkający od kilkudziesięciu lat w Estonii rzeźbiarz i architekt Stanisław Nieczwołodow.

Pomnik ten jest darem artysty dla Wrocławia, w którym spędził pewien czas w swoich latach studenckich. Podobnej wielkości kopia postaci Sokratesa znajduje się na terenie prywatnej posesji artysty w mieście Tartu w Estonii.

Wykonana z betonu rzeźba początkowo pokryta była cienką miedzianą blachą, która wkrótce została skradziona. Przed cokołem umieszczony jest kamienny blok z imieniem i datami życia filozofa: „Sokrates 469 399”. Całość wykonano w roku 1993.

7. Krzyż pokutny na Żernikach

Krzyż pokutny, czyli pamiątka średniowiecznego wymiaru sprawiedliwości znajduje się w pobliżu linii kolejowej prowadzącej do Zgorzelca na północ od zabudowań osiedla Żerniki. Krzyże pokutne były zazwyczaj stawiane przez morderców, nierzadko na miejscu dokonanej zbrodni.

Żernicki krzyż wykonany jest z granitu. Według pomiarów Maxa Hellmicha, badacza śląskich krzyży pokutnych w okresie międzywojennym, krzyż ma 205 cm wysokości, rozpiętość ramion wynosi 92 cm, a szerokość u podstawy 138 cm, jego grubość to 15 cm, jest zatem największym spośród wszystkich krzyży pokutnych znajdujących się na terenie obecnego Wrocławia. Na jego południowej stronie wykuty jest obraz przedstawiający bełt (pocisk używany do strzelania z kuszy) czyli domniemane narzędzie zbrodni. Krzyż niestety nie zachował się w stanie nienaruszonym, ma uszkodzone jedno ramię i górną część, ale już na szkicu sporządzonym przez Hellmicha w roku 1923 to uszkodzenie jest widoczne.

6. Dwór na Oporowie

Budynek ten powstał w pierwszej poł. XVI w., o czym świadczył typowy dla tego okresu portal z piaskowca, który kilkanaście lat temu zaginął. Zbudowany został dla zarządcy majątku oporowskiego, który jak cała wieś należał roku 1810 do wrocławskiej kapituły katedralnej. Dom ten usytuowany był w czworoboku zabudowań gospodarczych. Kilkakrotnie remontowany i przebudowywany. Ostatni remont miał miejsce w latach 1937-38.

Dwór oporowski został zbudowany na planie zbliżonym do litery „L”, środkową część wnętrza zajmuje sień przelotowa łącząca wejście z tylnym skrzydłem, w którym umieszczono pomieszczenia gospodarcze. Całość kryje wysoki dwuspadowy dach wysunięty okapowo w obie strony, przy czym wysunięcie jest znacznie szersze od strony frontowej, okap ten przykrywał niegdyś drewnianą galerię nad wejściem do budynku łączącą wejścia do pomieszczeń na pierwszym piętrze.

Po roku 1945 stał się częścią działającego tu przez jakiś czas PGR-u. 

5. Szkoła Podstawowa nr 73

Szkoła podstawowa przy ul. Glinianej powstawała w drugiej połowie XIX w. w dwóch etapach. Po tym gdy w roku 1868 Glinianki przyłączono do miasta podjęto decyzję o budowie szkoły ludowej dla nowego osiedla. Autorem projektu był miejski radca budowlany Hans Zimmermann (1831-1911). W roku 1870 budynek nowej szkoły stanął na podwórku dawnej szkoły wiejskiej. Był to trzypiętrowy gmach z czerwonej cegły mieszczący 12 sal. Dłuższa jego oś skierowana była poprzecznie do ulicy.

Pod koniec lat 80 XIX w. okazało się, że szkoła jest za mała dla potrzeb rozrastającej się dzielnicy kamienic czynszowych. Wykonany w roku 1887 projekt rozbudowy był dziełem następcy Zimmermanna - Richarda Plüddemanna (1846-1910). Dobudowano według jego koncepcji drugie skrzydło zorientowane wzdłuż ulicy mieszczące dodatkowe 15 sal. Neogotycką bryłę nowego skrzydła zdobiły wzory ciemnej glazurowanej cegły oraz blendy ze sgraffitem przedstawiającym herb Wrocławia.

4. Teatr Współczesny

Budynek teatru powstał w r. 1928 i był do końca II wojny światowej domem ewangelickiej parafii św. Elżbiety. Odbywały się tu spotkania towarzyskie i imprezy kulturalne dla parafian, mieściło się tu także przedszkole i klub dla młodzieży. Główna sala przeznaczona do projekcji filmów, wystawiania przedstawień i innych uroczystości mogła pomieścić 500 widzów. Autorem projektu był Max Taubert.

Po roku 1945 w budynku urządzono teatr. Najpierw w latach 1946-48 Teatr Lalki i Aktora, w 1948-57 Teatr Młodego Widza, a od 1967 nosi on nazwę Wrocławski Teatr Współczesny im. Edmunda Wiercińskiego. Początkowo repertuar sceny miał charakter rozrywkowy lub dedykowany młodszej części widowni, następnie kierował się w stronę poważniejszych dzieł współczesnych twórców.

Modernistyczna bryła budynku była w okresie powojennym kilkakrotnie przebudowywana, ostatnio na przełomie ubiegłego i obecnego stulecia dostosowując się do postmodernistycznych trendów ostatnich dekad.

3. Młyn Agnieszki

Młyn wodny znajdujący się w północnej części osiedla nad będącą odnogą Widawy młynówką wzmiankowany był już w roku 1353. W XIX w. był jednym z dwóch młynów działających w ówczesnej wsi Świniary. W roku 1846 nazwany został młynem Agnieszki, jednak dokument wystawiony w dniu 9 czerwca tegoż roku nie mówi nic kim była owa Agnieszka, która stała się patronką młyna. W połowie lat 30 XX w. został wyłączony z eksploatacji w związku z przebudową koryta Widawy i odcięcia od niej młynówki.

2. Dąb Studentów

Pozbawiony konarów, martwy pień dębu znajdujący się w głębi Parku Wschodniego tuż nad brzegiem Dolnej Oławy jest pozostałością naturalnego drzewostanu łęgowego, jaki porastał te podmokłe tereny przez wieki zanim powstał tu w latach 20 XX w. park.

Przed rokiem 1945 dąb ten, jeszcze wówczas żywy, nazywany był Dębem Studentów na pamiątkę wydarzenia, jakim było założenie nowej korporacji akademickiej we Wrocławiu o nazwie Raczeks. Studenci należący do nowo powstałej korporacji przybili do tego dębu jej herb dnia 27 października 1817. Teren dzisiejszego parku należał wówczas do leżącej na drugim brzegu Oławy wsi Bierdzany i jak całe pobliskie okolice był jednym z ulubionych miejsc świątecznych spacerów wrocławian.

1. Wyspa Opatowicka

Znana dzisiaj głównie z atrakcji jaką jest park linowy Wyspa Opatowicka powstała sto lat temu, gdy wykopany został kanał, na którym wykonano śluzę pozwalającą ominąć jaz zbudowany między północnym brzegiem wyspy, a Bartoszowicami. Kolano Odry opływające wyspę od północy to z kolei początkowy fragment rowu, jaki wykopali wrocławianie w połowie XVI w. gdy istniało zagrożenie, że wody Odry skierują się ku północy omijając całkowicie miasto.

Do lat 70 zanim powstała kładka wzdłuż zbudowanego na nowo jazu, na wyspę dostać się można był jedynie od strony Opatowic przez śluzę, a także łodzią czy statkiem wycieczkowym. W zachodniej części z myślą o odwiedzających wyspę w czasie niedzielnych wycieczek zbudowano w latach 20 mały pawilon restauracyjny oraz betonową muszlę koncertową.

Wyspa Opatowicka nazywana była w okresie międzywojennym Wyspą Miłości ze względu na to, że stała się ulubionym miejscem, gdzie w czasie dobrej pogody pary zakochanych spędzały weekendy w namiotach.